• Leerplan basisonderwijs (downloadbare PDF)
• Leerplan basisonderwijs (dynamische PDF)

• Leerplan secundair onderwijs

Vanaf 1 september 2024 gaan de leerkrachten NCZ in het secundair onderwijs aan de slag met vernieuwde leerplannen. De nieuwe leerplannen zijn een grondige herziening en actualisering van de leerplannen NCZ voor het secundair onderwijs van 2017.

Wat blijft behouden? De fundamenten van het vak NCZ, met name de negen themavelden blijven ongewijzigd (maar verder verduidelijkt vanuit het humanistisch perspectief) en de onderliggende vijf procesdoelen, die de essentie weergeven van de levensbeschouwing van het vrijzinnig humanisme.
Wat is nieuw? Het leerplan wordt opgebouwd in graden met bijhorende groeilijnen. De groeilijnen vormen samen een groeimatrix. Per finaliteit wordt een groeimatrix voorzien voor elk van de 9 themavelden, opgedeeld in een kerncurriculum (themaveld 1 t.e.m. 4) en aanvullende keuzemodules (themaveld 5 t.e.m. 9).

Naast de groeimatrix worden verschillende hulpmiddelen geboden voor de aanwending en invulling van de leerplandoelen in de praktijk. Zo wordt per themaveld een beknopt overzicht van didactisch pedagogische wenken voorzien, een rubriek (rubric) als inspiratie bij de leerlingenevaluatie en rapportering, koppelingen naar andere leerplannen en een verklarende woordenlijst. De laatste hulpmiddelen zullen in de loop van de eerste semester worden toegevoegd.
Registreer je hier en blijf op de hoogte van de nieuwste aanpassingen op de website.

Wat de leerplannen buitengewoon onderwijs betreft dient de leermeester/leraar NCZ aansluiting te zoeken met de leerplannen BaO ofwel de leerplannen SO, afhankelijk van de opleidingsvorm, de hulpvraag en de leeftijd van de doelgroep.

Het buitengewoon basisonderwijs doet beroep op de leerplannen gewoon basisonderwijs en bepaalt de leerinhouden aansluitend bij de leermogelijkheden van de doelgroep. Voor leerlingen type 2 zie opleidingsvorm 1 verder in deze tekst.

Het buitengewoon secundair onderwijs zal afhankelijk van de opleidingsvorm, de mogelijkheden van de groep binnen deze opleidingsvorm aansluiting zoeken bij ofwel het leerplan bassonderwijs, ofwel bij de leerplannen secundair onderwijs.

• Opleidingsvorm 1: binnen deze doelgroep zal de hulpvraag van de leerling primeren. Deze kan gaan van het ontwikkelen van zelfredzaamheid en eenvoudige doelen uit het leerplan basionderwijs. Vaak primeert het welbevinden van en de zorg voor de leerlingen.
• Opleidingsvorm 2: afhankelijk van het leervermogen van de leerlingengroep wordt vaak gewerkt met het leerplan basionderwijs. Voor de oudere leerlingen kan soms een leerplan SO eerste graad gehanteerd.
• Opleidingsvorm 3: Voor de jongere leerlingen kan de leerkracht aansluiten bij het leerplan basionderwijs om vervolgens de leerplannen (vaak beroepssecundair onderwijs) te hanteren.
• Opleidingsvorm 4: Hier worden de respectievelijke leerplannen secundair onderwijs gebruikt, ASO, TSO, BSO.
  Er is geen strikte opdeling. Dit laat de leerkracht toe het leeraanbod optimaal af te stemmen op zijn/haar leergroepen. Meerdere leerkrachten werken aan de hand van individuele handelingsplanning en handelingsplanning per pedagogische eenheid.

Voor de lessen NCZ in het kunstsecundair onderwijs wordt aansluiting gezocht bij de leerplannen van het ASO.

Met het vak NCZ willen we vanuit de RIKZ.Z, de vrijzinnig humanistische waarden uitdragen door ze in de les te behandelen als procesdoelen. Dat wil zeggen dat we de waarden intrinsiek willen maken aan de levensbeschouwelijke beleving van de leerling NCZ, door de waardenvorming te richten op attitudes. Waarden die van een vitaal belang zijn voor het vrijzinnig humanisme, worden in het leerplan verwoord aan de hand van de volgende 5 kernbegrippen : (1) autonomie, (2) betrokkenheid, (3) humanistische houding, (4) verantwoordelijkheid en (5) zelfrealisatie.

Aan de hand van de 5 hogervermelde waarden brengt de leraar een proces op gang waardoor de leerlingen zowel kennis verwerven als vaardigheden en attitudes ontwikkelen. We noemen die waarden daarom procesdoelen. NCZ behelst zo een groeiproces in (1) autonomie, (2) moreel denken, (3) humaniseren, (4) verantwoordelijkheid en (5) zingeving.

De procesdoelen worden aangebracht via leerinhouden, die op hun beurt kunnen worden opgedeeld in de volgende 9 brede themavelden : (1) identiteit, (2) vrijzinnig humanisme, (3) samenleven, democratie en burgerschap, (4) een waaier van levensbeschouwingen : identiteit in dialoog, (5) economie, (6) wetenschap, (7) milieu, (8) kunst en (9) communicatie en media.

Deze themavelden kunnen worden onderverdeeld in thema’s. Ze geven de leerkracht een idee van wat hij/zij kan behandelen in de les. De leerkracht kan, aangepast aan het doelpubliek, ook analoge thema’s bedenken.

Het is noodzakelijk om de thema’s te verbinden met de procesdoelen en ze te plaatsen in het levensbeschouwelijk project dat de NCZ is. In de les NCZ wordt een proces van levensbeschouwelijke vorming op gang gebracht. Daarom is een les NCZ geen les economie, biologie enz. maar vanuit de procesdoelen wordt gezocht naar de levensbeschouwelijke en morele dimensie van de thema’s.

Ieder schooljaar en in iedere leerlingengroep moeten 3 themavelden verplicht aan bod komen. Het zijn themaveld 2: vrijzinnig humanisme, themaveld 3: samenleven, democratie en burgerschap, en themaveld 4: een waaier van levensbeschouwingen: identiteit in dialoog. In het secundair onderwijs wordt het verplichte curriculum uitgebreid met themaveld 1: identiteit.

Met de nieuwe, geactualiseerde leerplannen voor het vak NCZ, wil RIKZ.Z vzw mee garant staan voor een kwalitatieve brede vorming in de scholen van de overheid; het onderwijs van de steden en gemeenten, de provincies en dat van het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap.